vii. de mirabilibus britanniae
primum miraculum est stagnum lumonoy. in eo sunt insulae sexaginta et ibi habitant homines et sexaginta rupibus ambitu et nidus aquilae in unaquaque rupe est et flumina fluunt sexaginta in eo et non uadit ex eo ad mare nisi unum flumen, quod uocatur lemn.
secundum miraculum ostium trahannoni fluminis, quia in una unda instar montis ad sissam tegit litora et recedit ut cetera maria.
tertium miraculum stagnum calidum, quod est in regione huich et muro ambitur ex latere et lapide facto et in eo uadunt homines per omne tempus ad lauandum et unicuique, sicut placuerit illi, lauacrum sic fiat sibi secundum uoluntatem suam: si uoluerit, lauacrum frigidum erit, si calidum, calidum erit.
quartum miraculum est: fontes in eadem inueniuntur de salo, a quibus fontibus sal coquitur: inde diuersa cibaria saliuntur et non prope sunt mari, sed de terra emergunt.
aliud miraculum et duorig habren, id est duo reges sabrinae. quando inundatntur mare ad sissam in ostium sabrinae, duo cumuli spumarum congregantur separatim et bellum faciunt inter se in modum arietum et procedit unusquisque ad alterum et collidunt se ad inuicem et iterum secedit alter ab altero et iterum procedunt in unaquaque sissa. hoc faciunt ab intio mundi usque in hodiernum diem.
aliud miraculum est, id est oper linn liuan. ostium fluminis illius fluit in sabrina et quando sabrina inundatur ad sissam, et mare inundatur similiter in ostio supra dicti fluminis et in stagno ostii recepitur in modum uoraginis et mare non uadit sursum et est litus iuxta flumen et quamdiu sabrina inundatur ad sissam, istud litus non tegitur et quando recedit mare et sabrina, tunc stagnum liuan eructat omne quod deuorauit de mari et litus istud tegitur et instar montis in una unda eructat et rumpit. et si fuerit exercitus totius regionis, in qua est, et direxerit faciem contra undam, et exercitum trahit unda per uim humore repletis uestibus et equi similiter trahuntur. si autem exercitus terga uersus fuerit contra eam, non nocet ei unda et quando recesserit mare, totum tunc litus, quod unda tegit, retro denudatur et mare recedit ab ipso.
est aliud mirabile in regione cinlipiuc. est ibi fons nomine finnaun guur helic; non fluit riuus ex eo neque in eo. uadunt homines piscari ad fontem, alii uadunt in fontem ad partem orientis et deducunt pisces ex ea parte, alii ad dextram, alii ad sinistram, ad occidentamque, et trahuntur pisces ex ea parte. et aliud genus piscium trahitur ex omnibus partibus. magnum mirabile pisces inueniri in fonte, dum non flumen fluit in eo neque ex eo, et in eo inueniuntur quattuor genera piscium et non est de magnitudine neque de profunditate. profunditas illius usque genua, uiginti pedes sunt in logitudine et latitudine, ripas altas habet ex omni parte.
iuxta flumen, quod uocatur guoy, poma inueniuntur super fraxinum in procliuo saltus, qui est prope ostio fluminis.
est aliud mirabile in regione quae uocatur guent. est ibi fouea, a qua uentus inflat per omne tempus sine intermissione, et quando non flat uentus in tempore aestatis, de illa fouea incessanter flat, ut nemo possit sustinere neque ante foueae profunditatem. et uocature nomen eius uith guint brittannico sermone, latine autem flatio uenti. magnum mirabile est uentus de terra flare.
est aliud mirabile in guyr altare, quod est in loco, qui dicitur loyngarth, quod nutu dei fulcitur. historia istius altaris melius mihi uidetur narrare quam reticere. factum est autem dum sanctus iltutus orabat in spelunca, quae est iuxta mare, quod alluit terram supra dicti loci, os autem speluncae ad mare est, et ecce nauis nauigabat ad se de mari et duo uiri nauigantes eam et corpus sancti hominis erat cum illis in naui et altare supra faciem eius, quod nutu dei fulciebatur et processit homo dei obuiam illis et corpus sancti hominis et altare inseparabiliter supra faciem sancti corporis stabat. et dixerunt ad sanctum iltutum: ille homo dei commendauit nobis, ut deduceremus illum ad te et sepeliremus eum tecum et nomen eius non reueles ullo homini, ut non iurent per se homines. et sepelierunt eum et post sepulturam illi duo uiri reuersi sunt ad nauim et nauigauerunt. at ille sanctus iltutus ecclesiam fundauit circa corpus sancti hominis et circa altare et manet usque in hodiernum diem altare nutu dei fulctum. uenit quidam regulus, ut proberet portans uirgam in manu sua; curauit eam circa altare et tenuit ambabus manibus uirgam ex utraque parte et traxit ad se et sic ueritatem illius rei probauit et ille postea per mensem integrum non uixit. alter uero sub altare aspexit et aciem oculorum eius amisit et ante mensem integrum uitam finiuit.
est aliud mirabile in supra dicta regione guent. est ibi fons iuxta uallum putei mouric et lignum in medio fontis et lauant homines manus suas cum faciebus suis et lignum sub pedibus suis habent, quando lauant. nam et ago probaui et uidi. quando mare inundatur, ad mallinam extenditu sabrina super omnem maritimam et tegit et usque ad fontem producitur et impletur fons de sissa sabrinae et trahit lignum secum usque ad mare magnum et per spatium trium dierum in mare inuertitur et in quarto die in supra dicto fonte inuenitur. factum est autem, ut unus de rusticis sepeliret eum in terra ad probandum, et in quarto die inuentus est in fonte et ille rusticus, qui eum abscondidit et sepeliuit, defunctus est ante finem mensis.
est aliud mirabile in regione quae dicitur buelt. est ibi cumulus lapidum et unus lapis superporitus super congestum cum uestigio canis in eo. quando uenatus est porcum troit, impressit cabal, qui erat canis arthur militis, uestigium in lapide et arthur postea congragauit congestum lapidum sub lapide in quo erat uestigium canis sui, et uocatur carn cabal. et ueniunt homines et tollunt lapidem in manibus suis per spatium diei et noctis et in crastino die inuenitu super congestum suum.
est aliud miraculum in region quae uocatur ercing. habetur ibi sepulcrum iuxta fontem, qui cognominatur licat anir, et uiri nomen, qui sepultus est in tumulo, sic uocabatur anir: filius arthuri militis erat et ipse occidit eum ibidem et sepeliuit. et ueniunt homines ad mensurandum tumulum in longitudine aliquando sex pedes, aliquando nouem, aliquando duodecim, aliquando quidecim. in qua mensura metieris eum in ista uice, iterum non inuenies eum in una mensura, et ego solus probaui.
est aliud mirabile in regione quae uocatur cereticiaun. est ibi mons, quae cognominatur cruc maur, et est sepulcrum in cacumine illius et omnis homo quicumque uenerit ad sepulcrum et extenderit se iuxta illus, quamuis breuis fuerit, in una longitudine inuenitur sepulcrum et homo, et si fuerit homo breuis et paruus, similiter et longitudinem sepulcri iuxta staturam hominis inuenitur. et si fuerit longus atque procerus, etiam si fuisset in longitudine quattuor cubitorum, iuxta staturam uniuscuiusque homini sic tumulus reperitur. et omni peregrinus taediosusque homo tres flectiones flectauerit iuxta illud, non erit super se usque ad diem mortis suae et non grauabitur iterum ullo taedio quam abisset solus in extremis finibus cosmi.